สวัสดีค่ะ เภว๊าว ว๊าวความรู้คู่สุขภาพวันนี้จะมาพูดถึงเรื่องการคุมกำเนิด การคุมกำเนิดมีกี่วิธีมาดูกันเลย
การคุมกำเนิด หมายถึง การชะลอการเกิด หรือยืดระยะการมีบุตรให้ห่างออกไป เป็นการวางแผนการตั้งครรภ์เพื่อให้มีบุตรในช่วงเวลาที่เหมาะสม หรือการตั้งครรภ์อาจทำให้เกิดภาวะอันตรายต่อผู้ที่มีโรคประจำตัวได้
ประเภทของการคุมกำเนิด ได้แก่ การคุมกำเนิดแบบถาวร และการคุมกำเนิดแบบชั่วคราว
การคุมกำเนิดแบบถาวรได้แก่
- การทำหมันหญิง เป็นวิธีการคุมกำเนิดแบบถาวรสำหรับหญิงโดยการผ่าตัด
- การทำหมันชาย เป็นวิธีการคุมกำเนิดแบบถาวรสำหรับชาย โดยการผ่าตัด
การคุมกำเนิดแบบชั่วคราว ได้แก่
1. ยาเม็ดคุมกำเนิด ใช้รับประทานทุกรอบเดือน มีแผงละ 21 เม็ด และ 28 เม็ด
2. ยาคุมฉุกเฉิน/ยาคุมหลังร่วมเพศ ใช้รับประทานหลังจากมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ได้มีการป้องกันการตั้งครรภ์ไว้ก่อน โดยรับประทานครั้งแรก 1 เม็ด ภายใน 72 ชั่วโมงหลังมีเพศสัมพันธ์ และรับประทานครั้งที่ 2 อีก 1 เม็ด ภายใน 12 ชั่วโมงต่อมา เช่น ยี่ห้อโพสตินอร์ และมาดอนนา หรือแบบเม็ดเดียวกินครั้งเดียว
3. ยาฉีดคุมกำเนิด ใช้เพื่อป้องกันการตั้งครรภ์ทุก 1 เดือน หรือทุก 3 เดือน
4. ยาฝังคุมกำเนิด เป็นแคปซูลฝังใต้ผิวหนังที่บริเวณท้องแขนข้างหนึ่งของหญิง ซึ่งโดยปกติจะเป็นข้างซ้าย ป้องกันการตั้งครรภ์ได้นาน 5 ปี (ชนิด 6 หลอด) และ 3 ปี (ชนิด 1 หลอด)
5. ห่วงอนามัย ชนิดฮอร์โมน เป็นสปริงทำด้วยพลาสติก ใช้ใส่เข้าไปในโพรงมดลูกเพื่อป้องกันการตั้งครรภ์
- ห่วงคุมกำเนิด ชนิดทองแดง เป็นเครื่องมือขนาดเล็กที่แพทย์ใส่เข้าไปในโพรงมดลูก ใช้ได้นอน 5-10 ปีตามแต่ชนิดของห่วง
7. ถุงยางอนามัย เป็นวิธีการคุมกำเนิดโดยผู้ชายเป็นผู้ใช้ สามารถป้องกันการตั้งครรภ์และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้ - แผ่นแปะคุมกำเนิด ประกอบด้วย ฮอร์โมน 2 ชนิด ในแผ่นปิดบนผิวหนังใช้ได้นาน 7 วัน
- อื่น ๆ เช่น หลั่งนอกช่องคลอด ล้างช่องคลอด การใช้น้ำยาฆ่าเชื้ออสุจิ และการนับระยะปลอดภัย ซึ่งการนับระยะปลอดภัย วิธีนี้จะใช้ได้ดีในกรณีที่หญิงมีประจำเดือนสม่ำเสมอตรงกันทุกเดือน โดยระยะปลอดภัยจากการตั้งครรภ์ คือ 7 วันก่อนมีประจำเดือน และ 7 วันต่อมานับตั้งแต่วันที่มีประจำเดือนวันแรก
ข้อดีข้อเสียของการคุมกำเนิดแต่ละประเภท
การคุมกำเนิดแบบถาวร
- การทำหมันหญิง
ข้อดี มีประสิทธิภาพสูง ประจำเดือนมาปกติ ไม่มีผลข้างเคียงระยะยาว
ข้อเสีย หากต้องการมีบุตรเพิ่มผ่าตัดแก้หมันจะทำได้ยาก
โอกาสตั้งครรภ์ ต่ำ ร้อยละ 0.1-0.5
2.การทำหมันชาย
ข้อดี มีประสิทธิภาพสูง ไม่มีผลข้างเคียงระยะยาว
ข้อเสีย หากต้องการมีบุตรเพิ่มผ่าตัดแก้หมันจะทำได้ยาก
โอกาสตั้งครรภ์ ต่ำ ร้อยละ 0.1-0.5
การคุมกำเนิดแบบชั่วคราว
1.ยาเม็ดคุมกำเนิด
ข้อดี หาซื้อง่าย ราคาไม่แพง ใช้งานง่าย ลดอาการก่อนมีประจำเดือน สามารถตั้งครรภ์ได้ทันทีหลังจากหยุดยา
ข้อเสีย ต้องกินยาตรงเวลา ห้ามลืมกินยา มีผลข้างเคียงในผู้ใช้บางราย ปวดศีรษะ คลื่นไส้ น้ำหนักขึ้น เลือดออกกะปริกะปรอย ทั้งนี้ขนาดของฮอร์โมน แต่ละยี่ห้อ จะมีผลแตกต่างกันและมีผลข้างเคียงต่างกันเล็กน้อย
โอกาสตั้งครรภ์ ปานกลาง ร้อยละ 0.3-8
2.ยาคุมฉุกเฉิน
ข้อดี หาซื้อง่าย ราคาไม่แพง ใช้ยาระหว่างให้นมบุตรได้
ข้อเสีย อาจทำให้เกิดผลข้างเคียง เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ วิงเวียน ปวดท้อง หรือประจำเดือนมาไม่ปกติประมาณ 1-2 รอบเดือน
โอกาสตั้งครรภ์ ปานกลาง ร้อยละ 10-40 *ขึ้นอยู่กับระยะเวลากินยาหลังมีเพศสัมพันธ์
3.ยาฉีดคุมกำเนิด
ข้อดี ขั้นตอนไม่ยุ่งยาก ราคาไม่แพงมาก เป็นการฉีดฮอร์โมนทุก 1-3 เดือน ขึ้นกับชนิดยา ทำให้เลือดประจำเดือนลดลง ใช้ยาระหว่างให้นมบุตรได้
ข้อเสีย มีผลข้างเคียงในผู้ใช้บางราย ปวดศีรษะ คลื่นไส้ น้ำหนักขึ้น เลือดออกกระปริกระปรอย อาจมีผลทำให้เกิดการตั้งครรภ์ช้าลงหลังจากหยุดยา
โอกาสตั้งครรภ์ ปานกลาง ร้อยละ 0.3-6
4.ยาฝังคุมกำเนิด
ข้อดี ใช้ได้นาน 3- 5 ปี ใช้ยาระหว่างให้นมบุตรได้ สามารถตั้งครรภ์ได้ทันทีหลังจากหยุดยา
ข้อเสีย ต้องทำในสถานพยาบาลโดยแพทย์เท่านั้น อาจมีผลทำให้รอบเดือนผิดปกติประมาณ 1 ปี หลังจากหยุดยา มีผลข้างเคียงในผู้ใช้บางราย ปวดศีรษะ คลื่นไส้ น้ำหนักขึ้น เลือดออกกระปริกระปรอย
โอกาสตั้งครรภ์ ต่ำมาก ร้อยละ 0.05
5.ห่วงคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมน
ข้อดี ช่วยป้องกันการตั้งครรภ์ได้สูงสุดประมาณ 3-5 ปี ทำให้ประจำเดือนออกน้อยลง ลดอาการปวดประจำเดือน ใช้ยาระหว่างให้นมบุตรได้ สามารถตั้งครรภ์ได้ทันทีหลังจากหยุดยา
ข้อเสีย ต้องทำในสถานพยาบาลโดยแพทย์เท่านั้น ห่วงอนามัยอาจหลุดออกหรือทะลุเข้าไปยังผนังมดลูก และอาจเสี่ยงต่อการติดเชื้อในอุ้งเชิงกรานได้
โอกาสตั้งครรภ์ ต่ำมาก ร้อยละ 0.1
6.ห่วงคุมกำเนิดชนิดทองแดง
ข้อดี ช่วยป้องกันการตั้งครรภ์ได้สูงสุดประมาณ 10 ปี ใช้ยาระหว่างให้นมบุตรได้ สามารถตั้งครรภ์ได้ทันทีหลังจากหยุดยา
ข้อเสีย ต้องทำในสถานพยาบาลโดยแพทย์เท่านั้น ผลข้างเคียงบางราย มีเลือดประจำเดือนมากขึ้นหรือปวดประจำเดือน
โอกาสตั้งครรภ์ ต่ำ ร้อยละ 0.5
7.ถุงยางอนามัย
ข้อดี เป็นวิธีเดียวที่สามารถป้องกันโรคติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์ ไม่ต้องรับประทานยาทุกวัน ใช้ยาระหว่างให้นมบุตรได้ สามารถตั้งครรภ์ได้ทันทีหลังจากหยุดใช้
ข้อเสีย มีค่าใช้จ่าย อาจจะมีผลต่อความรู้สึกสัมผัสสำหรับผู้ชายบางคน ต้องระวังถุงยางแตก
โอกาสตั้งครรภ์ สูง ร้อยละ 2-15 *ขึ้นอยู่กับถุงยางแตก ฉีด ขาด หรือไม่
- แผ่นแปะคุมกำเนิด ชนิดฮอร์โมน
ข้อดี ไม่ต้องรับประทานยา สามารถตั้งครรภ์ได้ทันทีหลังจากหยุดยา
ข้อเสีย ราคาสูง ต้องเปลี่ยนแผ่นแปะทุกสัปดาห์ ประสิทธิภาพของแผ่นแปะคุมกำเนิดอาจลดลง หากผู้ใช้มีน้ำหนักตัวตั้งแต่ 89 กิโลกรัมขึ้นไป อาจจะระคายเคืองบริเวณที่แปะ
โอกาสตั้งครรภ์ ปานกลาง ร้อยละ 0.3-9
9.ยาฆ่าเชื้ออสุจิ
ข้อดี ใช้งานง่าย ราคาไม่แพง มีความปลอดภัย ใช้ยาระหว่างให้นมบุตรได้
ข้อเสีย อาจจะเกิดการระคายเคืองสำหรับบางท่านได้ มีโอกาสติดโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้
โอกาสตั้งครรภ์ สูงมาก ร้อยละ 18-25
10.การหลั่งภายนอก
ข้อดี ไม่มีค่าใช้จ่าย ไม่มีผลข้างเคียง
ข้อเสีย มีโอกาสติดโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้
โอกาสตั้งครรภ์ สูงมาก ร้อยละ 4-27
11.นับวันระยะปลอดภัย
ข้อดี ไม่มีค่าใช้จ่าย ไม่มีผลข้างเคียง
ข้อเสีย มีโอกาสติดโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้
โอกาสตั้งครรภ์ สูงมาก ร้อยละ 9-25
ผู้ป่วยที่มีโรคประจำตัว เช่น ปวดศีรษะเรื้อรัง ลิ่มเลือดอุดตัน ความดันโลหิตสูง น้ำหนักตัวมาก เบาหวาน โรคตับและลำไส้ โรคหัวใจ โรคเลือด และลมบ้าหมู สูบบุหรี่ อายุมากกว่า 35 ปี ควรปรึกษาแพทย์เพื่อเลือกวิธีคุมกำเนิดที่เหมาะสม
Credit picture:
1. Background photo created by rawpixel.com – www.freepik.com
2.Icon made by Freepik from www.flaticon.com
3.“Your birth control choices” ”.เข้าถึงได้จาก https://www.reproductiveaccess.org/wp-content/uploads/2014/06/contra_choices.pdf.
แหล่งอ้างอิง:
1.พบแพทย์ดอทคอม. “ยาคุมและข้อดีข้อเสียของวิธีคุมกำเนิดแบบต่าง ๆ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : pobpa d.com. [07 ม.ค. 2020].
2.ราชวิทยาลัยสูตินารีเวชแห่งประเทศไทย 2553.”การคุมกำเนิด”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก http://www.rtcog.or.th/en/wp-content/uploads/2017/05/articlesfile_943289.pdf. [07 ม.ค. 2020].
“เปรียบเทียบรูปแบบการคุมกำเนิด”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก https://en.wikipedia.org/wiki/Comparison_of_birth_control_methods. [07 ม.ค. 2020].
4. “Your birth control choices” ”. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก https://www.reproductiveaccess.org/wp-content/uploads/2014/06/contra_choices.pdf. [18 ม.ค. 2020].
เภสัชกรอิสรีย์ (นิก) นะคะ จบจากคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มาแบ่งปันความรู้ด้านสุขภาพและอาหารเสริม หวังว่าจะมีประโยชน์กับทุกคนนะคะ ติดต่องาน : LINE @Bhaewow
E-mail : bhaewow@gmail.com
ติดตามเราได้ที่ : Youtube Bhaewow
