ยาคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวม 1 เม็ดจะประกอบไปด้วยตัวยาฮอร์โมนกลุ่มเอสโตรเจน (estrogens) และตัวยาฮอร์โมนกลุ่มโปรเจสติน (progestins) โดยยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวมจะออกฤทธิ์ด้วยการยับยั้งการตกไข่
1.วิธีเริ่มกินยาคุมครั้งแรก สำหรับยาคุมกำเนิดชนิดเม็ดแบบฮอร์โมนรวม 21 เม็ด และแบบ 28 เม็ด แบ่งได้เป็น 2 กรณี
กรณีที่ 1 ให้เริ่มจากกินวันแรกที่เป็นประจำเดือนหรือไม่เกินวันที่ 5 นับตั้งแต่วันแรกที่มีเลือดประจำเดือนออกมา วิธีนี้ไม่จำเป็นต้องคุมกำเนิดด้วยวิธีอื่นเมื่อมีเพศสัมพันธ์
กรณีที่ 2 หากเริ่มกินยาคุมครั้งแรกเกินวันที่ 5 ของวันแรกที่มีประจำเดือน หรือเริ่มกินยาคุมระหว่างเดือนก่อนที่จะถึงรอบเดือน ให้ตรวจตั้งครรภ์ก่อนหรือมั่นใจว่าไม่ได้ตั้งครรภ์ สามารถเริ่มกินยาคุมได้เลยแต่ต้องคุมกำเนิดด้วยวิธีอื่นร่วมด้วยหากมีเพศสัมพันธ์ เช่น การใช้ถุงยางอนามัย เป็นต้น เป็นเวลา 7 วันนับตั้งแต่เริ่มกินยาคุม
2. อธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับยาคุม
2.1 ยาคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวม แบบ 21 เม็ด
ยาคุมกำเนิดแบบชนิดฮอร์โมนรวมแบบแผงละ 21 เม็ด ที่สามารถหาซื้อได้ตามร้านขายยา เช่น ยาคุมไดแอน35(diane35) ยาคุมพรีม21 (preme21) ยาคุมเมอซิลอน21(mercilon21) ยาคุมมาร์วิลอน21(marvelon21) ยาคุมเมลลิแอน21 (meliane21) ยาคุมแอนนิลินน์21 (annylyn21) ยาคุมยาสมิน (yasmin) ยาคุมมีโลเดีย (melodia) ยาคุมคาเมลล่า21 (คาเมลล่า) เป็นต้น
ยาคุมกำเนิดแบบ 21 เม็ด ซึ่งยาจะมีฮอร์โมน 2 ชนิด ขนาดเท่ากันทุกเม็ด โดยการกินยาจะเริ่มแผงแรกภายใน 5 วันแรกของการมีประจำเดือน จะเริ่มกินจากตัวอักษรวัน ที่เราเริ่มกินยาเม็ดแรก เช่น หากวันนี้เป็นวันอังคาร เราก็จะกินยาที่มีตัวอักษร อ จากแถวไหนก็ได้บนแผง โดยส่วนมากจะเริ่มจากแถวแรกเพื่อไม่ให้งง หรือหากเป็นตัวเลขบนแผงก็สามารถเริ่มกินวันที่ 1 ได้เลย บางยี่ห้อหากกินผิดแถว ผิดตัวอักษรหรือผิดตัวเลขบนแผงยาไม่ต้องกังวลเนื่องจากยาบนแผงทุกเม็ดมีขนาดยาเท่ากัน
วิธีกินยาคุมโดยปกติ ในยาคุมแบบ 21 เม็ด 1 แผงจะมีตัวยาเท่ากันทุกเม็ดและมีตัวยาทุกเม็ดทั้งแผง ให้กินวันละ 1 เม็ด เป็นเวลาเดียวกันทุกวันจนหมดแผง เมื่อกินยาจนหมดแผงแล้วให้หยุดยาเป็นเวลา 7 วันแล้วเริ่มแผงใหม่ ประจำเดือนจะมาในระหว่างที่หยุดยา 7 วัน (กินยา 3 สัปดาห์ หยุด 1 สัปดาห์)
2.2 ยาคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวม แบบ 28 เม็ด ได้แก่ ฮอร์โมน21+แป้ง7 เม็ด และ ฮอร์โมน24+แป้ง4 เม็ด
ยาคุมกำเนิดแบบชนิดฮอร์โมนรวมแบบแผงละ 28 เม็ด ที่สามารถหาซื้อได้ตามร้านขายยา เช่น ยาคุมพรีม28 (preme28) ยาคุมเมอซิลอน28 (mercilon28) ยาคุมมาร์วิลอน28 (marvelon28) ยาคุมเมลลิแอน28(meliane28) ยาคุมแอนนิลินน์28 (annylyn28) ยาคุมยาส24+4 (yaz) ยาคุมมินิดอส 24+4(minidoz) เป็นต้น
ยาคุมกำเนิดแบบ 28 เม็ด จะเป็นยาคุมที่มีฮอร์โมนขนาดเท่ากันทุกเม็ด 21 เม็ด และมี 7 เม็ด สุดท้ายที่สีไม่เหมือนกับ 21 เม็ด จะเป็นเม็ดแป้งหรือวิตามิน ดังนั้นหากต้องการเริ่มกินยาคุม ต้องกินเม็ดแรกบนแผงที่มีเลข 1 จากนั้นกินตามตัวเลขไปจนครบ 28 เม็ด ประจำเดือนจะมาในช่วง 7 เม็ดสุดท้าย
สำหรับยาคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวมบางชนิดมีช่วงที่หยุดฮอร์โมนน้อยกว่า 7 วัน โดยกำหนดให้มีจำนวนเม็ดฮอร์โมนมากกว่า 21 เม็ด ซึ่งรวมรอบแล้วยังคงเป็น 28 วัน อย่างเช่น ยาคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวม แบบ 28 เม็ด (แบบมีตัวยาทั้งหมด 24 เม็ด + มีเม็ดแป้งหรือวิตามิน 4 เม็ด) วัตถุประสงค์ของยาคุมลักษณะนี้เพื่อลดโอกาสการไข่ตก และเพิ่มการควบคุมรอบเดือนให้คงที่ ประมาณ 4 วัน ลดอาการก่อนมีประจำเดือน เช่น ปวดศีรษะ หงุดหงิด หิวบ่อย เป็นต้น
วิธีกินยาคุมโดยปกติ ในยาคุมแบบ 28 เม็ด ให้กินวันละ 1 เม็ด เป็นเวลาเดียวกันทุกวันจนหมดแผง และกินยาแผงใหม่ต่อได้เลยโดยที่ไม่ต้องคำนึงถึงวันที่ประจำเดือนจะหมด แต่หากกินหมดแผงแล้วประจำเดือนยังไม่มาให้ตรวจตั้งครรภ์ก่อนที่จะเริ่มกินยาคุมแผงใหม่
3.หากลืมกินยาคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวม 21 เม็ด หรือ 28 เม็ด ควรทำอย่างไร
การลืมกินยาคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวม จะแบ่งการแก้ปัญหาเป็น 2 กรณี โดยแต่ละกรณีจะแบ่งตามปริมาณ เอสโตรเจน ( Estrogen) บนแผงยาที่เรากิน
กรณีที่ 1 ปริมาณเอสโตรเจน ( Estrogen) บนแผงยา 20 ไมโครกรัม
- หากลืมกินยา 1 เม็ด (เช่น ลืมกินยา 1 วัน) ให้กินทันทีที่นึกได้และกินเม็ดต่อไปตามปกติ ไม่จำเป็นต้องใช้ถุงยางอนามัยหรือไม่จำเป็นต้องคุมกำเนิดด้วยวิธีอื่นร่วมด้วย
- หากลืมกิน 2 เม็ด ขึ้นไป ( เช่น ลืมกินยา 2 วัน ลืมกินยา 3 วัน ลืมกินยา 4 วัน )
- ถ้าอยู่ในช่วง 1-2 สัปดาห์ที่กินยาคุม ให้กิน 1 เม็ดทันทีที่นึกได้ และกินเม็ดต่อไปตามปกติ และคุมกำเนิดด้วยถุงยางอนามัย 7 วัน หากมีเพศสัมพันธ์ช่วง 5 วันที่ผ่านมาต้องใช้ยาคุมฉุกเฉินร่วมด้วย
- ถ้าอยู่ในช่วงสัปดาห์ที่ 3 ให้กินยา 1 เม็ดทันทีที่นึกได้ และทิ้งแผงเดิม เริ่มกินยาแผงใหม่ได้เลย และคุมกำเนิดด้วยถุงยางอนามัย 7 วัน หากมีเพศสัมพันธ์ช่วง 5 วันที่ผ่านมาต้องใช้ยาคุมฉุกเฉินร่วมด้วย
กรณีที่ 2 ปริมาณเอสโตรเจน ( Estrogen) บนแผงยา 30-35 ไมโครกรัม
- หากลืมกินยา 1-2 เม็ด (เช่น ลืมกินยา 1 วัน ลืมกินยา 2 วัน ) ให้กินทันที ที่นึกได้และกินเม็ดต่อไปตามปกติ ไม่จำเป็นต้องใช้ถุงยางอนามัยหรือไม่จำเป็นต้องคุมกำเนิดด้วยวิธีอื่นร่วมด้วย
- หากลืมกิน 3 เม็ด ขึ้นไป ( เช่น ลืมกินยา 3 วัน ลืมกินยา 4 วัน )
- ถ้าอยู่ในช่วง 1-2 สัปดาห์ที่กินยาคุม ให้กิน 1 เม็ดทันทีที่นึกได้ และกินเม็ดต่อไปตามปกติ และคุมกำเนิดด้วยถุงยางอนามัย 7 วัน หากมีเพศสัมพันธ์ช่วง 5 วันที่ผ่านมาต้องใช้ยาคุมฉุกเฉินร่วมด้วย
- ถ้าอยู่ในช่วงสัปดาห์ที่ 3 ให้กินยา 1 เม็ดทันทีที่นึกได้ และทิ้งแผงเดิม เริ่มกินยาแผงใหม่ได้เลย และคุมกำเนิดด้วยถุงยางอนามัย 7 วัน หากมีเพศสัมพันธ์ช่วง 5 วันที่ผ่านมาต้องใช้ยาคุมฉุกเฉินร่วมด้วย
กรณีที่ 3 ถ้าลืม 7 เม็ดสุดท้ายของแผงยาคุมที่เป็นแบบ 28 เม็ด (ที่เป็นเม็ดวิตามินหรือเม็ดแป้ง) ให้ข้ามเม็ดนั้นแล้วกินเม็ดต่อไปในมื้อถัดไปตามปกติ
กรณีที่ 4 ถ้าอาเจียนหลังจากที่กินยาไปภายใน 2 ชม. ให้กินเม็ดใหม่เร็วที่สุด จากนั้นกินเม็ดต่อไปในมื้อถัดไปตามปกติ หรือถ้ามีอาการท้องเสีย และอาเจียน มากกว่า 2 วัน ให้กินยา 1 เม็ดทันทีที่นึกได้ และทิ้งแผงเดิม เริ่มกินยาแผงใหม่ได้เลย และคุมกำเนิดด้วยถุงยางอนามัย 7 วัน หากมีเพศสัมพันธ์ช่วง 5 วันที่ผ่านมาต้องใช้ยาคุมฉุกเฉินร่วมด้วย
สรุปประเด็นสำคัญสำหรับยาคุมกำเนิดชนิดรับประทาน
- กินยาตรงเวลาทุกวัน
- ถ้าลืมกินยาให้กินทันทีที่นึกได้
- การกินยาคุมอาจทำให้มีเลือดออกกระปริกระปรอยได้
- หากมีอาการคลื่นไส้อาเจียนให้กินหลังอาหาร หรือก่อนนอน
- หากทำงานไม่เป็นเวลา (ทำงานกะเช้าสลับกับกะดึก) ให้กินยาตรงเวลาทุกวัน เช่น 20.00 น. ทุกวัน
คำถามที่พบบ่อย
คำถาม : กินยาคุมผิดลูกศร ต้องทำอย่างไร
ตอบ : หากเป็นยาคุมกำเนิดชนิดเม็ดแบบฮอร์โมนรวม 21 เม็ด สามารถกินเม็ดใดก็ได้บนแผงเนื่องจากมีตัวยาเท่ากันทุกเม็ด
คำถาม : หากหยุดกินยาคุมแล้วประจำเดือนไม่มา
ตอบ : หากมั่นใจว่ากินยาตรงเวลา ไม่เคยลืมกินยา ให้ตรวจตั้งครรภ์ก่อนเริ่มยาคุมแผงใหม่ หากพบว่าไม่ได้ตั้งครรภ์สามารถเริ่มยาคุมแผงใหม่ได้เลย
คำถาม : หากเปลี่ยนจากยาคุมกำเนิดแบบฉีดมาเป็นแบบรับประทานต้องทำอย่างไร
ตอบ : ให้เริ่มกินยาคุมกำเนิดชนิดเม็ดแบบฮอร์โมนรวมในวันที่กำหนดวันนัดฉีดยาคุมกำเนิดครั้งถัดไป เช่น หากนัดฉีดยาคุมกำเนิดวันที่ 5 มกราคม ให้เริ่มกินยาคุมกำเนิดวันแรกคือวันที่ 5 มกราคม เป็นต้น
คำถาม : กินยาคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวม 21 เม็ด แล้วหยุดยา 7 วัน ระหว่างที่หยุดยา 7 วัน หากมีเพศสัมพันธ์ต้องกินยาคุมฉุกเฉินหรือไม่
ตอบ : หากมั่นใจว่ากินยาตรงเวลา ไม่เคยลืมกินยา ระหว่างที่หยุดยา 7 วัน ไม่จำเป็นต้องกินยาคุมฉุกเฉิน และประจำเดือนจะมาในช่วง 7 วันที่หยุดยาค่ะ
คำถาม : กินยาคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวม 21 เม็ด แล้วหยุดยา 7 วัน แล้วประจำเดือนยังไม่หมดสามารถเริ่มยาแผงต่อไปได้เลยไหม
ตอบ : เมื่อหยุดยาครบ 7 วันแล้วหากประจำเดือนยังไม่หมด สามารถเริ่มยาคุมแผงใหม่ตามกำหนดได้เลยค่ะ
Credit picture :
1.By editor
2.Woman photo created by jcomp – www.freepik.com
3.Calendar vector created by starline – www.freepik.com
References:
1.”Family planning” A global handbook for providers 2018 editon. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก https://fphandbook.org/sites/default/files/global-handbook-2018-full-web.pdf .[14 ม.ค. 2020].
2. 1663 สายด่วนปรึกษาเอดส์และท้องไม่พร้อม.[ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก https://www.facebook.com/1663telephonecsg/photos/a.1524460497781212/2113637675530155/?type=3&theater . [14 ม.ค. 2020].
3. ภูริดา เวียนทอง. “ยาเม็ดคุมกำเนิด” การเลือกใช้เภสัชภัณฑ์ เล่มที่ 2 ;2556.p.29-44.
เภสัชกรอิสรีย์ (นิช) นะคะ จบจากคณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มาแบ่งปันความรู้ด้านสุขภาพและอาหารเสริม หวังว่าจะมีประโยชน์กับทุกคนนะคะ ติดต่องาน : LINE @Bhaewow
E-mail : bhaewow@gmail.com
ติดตามเราได้ที่ : Youtube Bhaewow
